Leskovac je naseljeno mesto tik uz Petrovac na Mlavi koji je i središte opštine. Ograničen je (gledano na šire okruženje) sa šest drugih opština, na koje ima izlaz tj saobraćajnice: Malo Crniće na severo-zapadu, Kučevo na severu, Žagubicu na istoku, Despotovac (41km) na jugu, Svilajnac (30km) na jugozapadu i Žabari na zapadu.
Leskovac je od Beograda udaljen 112 kilometara, od Požarevca 38, Žagubice 46 i od Bora 92 kilometra. Leži u na visu doline Mlave sa desne strane reke, nizvodno od njene Gornjačke klisure, kod ušća rečice Busur u Mlavu pa uzvodno. U istočnom zaleđu dižu se Homoljske planine, a severo-zapadno se prostiru zaravni sa dolinama Mlave i pritoka. Podneblje je umereno kontinentalno, pod jačim uticajem klime bliže planinske Srbije.
Prigradsko ratarsko seosko naselje zbijenog tipa na (141 m nadm.vis) stranama uzvišenja Pržolja i Nikopolja i stranama Velikog potoka, desne pritoke Mlave, 3 km jugo-zapadno do Petrovca na Mlavi. Površina atara iznosi 715 ha. Naziv je fitogeografskog porekla – po leski koje je u okolini sela ranije bilo dosta. Fizionomski je skoro potpuno spojen sa Petrovcem na Mlavi. Ovalnog je oblika. Izvestan broj seoskih kuća lociran je u mlavskoj dolini, u kraju zvanom Bare. U samom selu nalazi se Truićev kladenac, oko koga je, po predanju, u prošlosti počelo formiranje naselja. Tokom XIV veka, u ataru, između Leskovca i susednog Velikog Laola, nalazilo se selo Kovarna (Kovarne) koje se pominje u povelji kneza Lazara manastiru Gornjak i 1467. godine, kada broji 14 kuća. Stanovništvo je srpsko-vlaško (slavi Petkovicu, Sv. Nikolu, Sv. Aranđela, Sv. Jovana, Đurđic i dr.; zavetine Mali Spasovdan i 15. maj – Poljobranija), poreklom iz Crne Reke (Zlot, Brestovac, Valakonj, Oštrelj, Šarbanovac i dr.), Timočke krajine i Vlaške. Indeks demografskog starenja kreće se u rasponu od 0,6 (1961) do 1,1 (1991). Električnu energiju dobija 1928. godine (rudnik i centar sela), asfaltni put 1960. godine, a telefonske veze 1990. godine, kada je završena i izgradnja centralnog vodovoda (priključak na vodovodni sistem Petrovca). Ima četvororazrednu Osnovnu Školu (počela sa radom 1928. godine), dom kulture (1958) u dr. Od 1922. do 1967. godine radio je rudnik lignita „Leskovac“. Veći broj meštana ekonomsku egzistenciju ostvaruje u Petrovcu na Mlavi i na privremenom radu u inostranstvu, pretežno u zemljama EU.
Leskovac
(LJ. Jovanović, Mlava, SKA, 1903)
Položaj sela
Leskovac se nalazi na desnoj strani Mlave, na stranama brda Pržolja i Nikopolja.
Kuće seoske nalaze se većinom poređane oko Velikog Potoka, koji razdvaja ova dva pomenuta brda, a ima vode samo za vreme kiša. Samo 12 kuća nalaze se u samoj mlavskoj dolini, koji kraj zovu Bare. Veliki Potok ne može da plavi kuće seoske, jer su one na stranama brdskim, ali podriva strane, te se ove urvaju i na taj način utiče na pomeštanje kuća. One, pak, kuće u Mlavi bivaju za vreme kiša opkoljene barama, ali ih Mlava ipak ne plavi.
U selu ima samo jedan izvor, koji ne presušuje; zove se Truićev Kladenac.
Osim ovoga ima 6 kladenaca, koji presušuju, od kojih se jedan zove Martinov Kladenac. Od ovoga počinje Veliki Potok.
Osim izvora, imaju u selu tri bunara: dva đerma i jedan običan, sa kojih se pije voda. Ali, seljaci piju vodu i sa reke Mlave, naročito zimnjih meseci.
Zemlje i šume
Zemlja za obrađivanje većinom je oko sela, premda ima dosta zemlje i oko kuća. Najdalji kraj za obrađivanje jeste Kulme, 1/2 sah. od sela daleko. Drugi su krajevi: Nikopolje, Pržolje, Kovarna i Ključ. Njiva ima najviše u Kovarni, a na ostalim mestima nalaze se pored njiva, livade i šume.
Šuma ima malo više na mestima: Carina i Dubrava, koja su 3/4 sata udaljena od sela, a ima ih i na svima ostalim mestima, samo je proređena.
Tip sela
Leskovac je selo više zbijeno i ako skoro svaki seljak oko kuće ima 1—3 dana oraće zemlje. Kuće su poređane oko Velikog Potoka i ovaj deli selo na dve male: Gornju Malu, desno i Pržoljsku Malu, levo od potoka. Onaj kraj u mlavskoj dolini zove se Bare. Krajevi nisu jedan od drugog daleko. Kroza selo prolazi put, što vodi u Gornjak i Žagubicu. Desno od ovoga nalazi se kraj Bare, a levo su one druge dve male. Od ovoga puga izlaze dva, glavna sokaka, koji idu gotovo paralelno pored potoka, jedan kroz Gornju Malu, a drugi kroz Pržoljsku Malu.
Za crkvu, školu i mehanu idu u Petrovac. U selu ima oko 100 kuća sa 137 poreskih glava. U Barama je 12 kuća, u Gornjoj Mali 40 i u Pržoljskoj Mali 48.
Zadruge
Zadruge su najveće: Jove Jankovića i Nikole Petrovića, koje broje po 15 duša. U Pržoljskoj Mali ima više zadruga no u ostalim. Uzrok ovom rasporedu kuć, je potok i zemljište na kome su kuće.
Salaši, pojate
Polovipa seljaka ima na imanju van sela i salaš. Najdalji salaš je na mestu Kulme, 30 min. daleko od sela. Na salašima se bave leti svi, a zimi najstariji članovi i po jedno dete koje čuva stoku.
Priče o imenu sela
Ime je selu došlo, pričaju, otuda što je na ovom mestu, bilo mnogo leske, koje i sada ima po malo. Kraj Bare zove se s toga, žto je tu i bila bara, iz koje su vadili ribu, pa su je zasuli.
Osnivanje sela
Leskovac je bio nekad na mestu Medveđaku, u ataru petrovačkom. Tamo su živeli 5—6 kuća Trujića i Kostandinovića. Kako su tuda često prolazili Turci i dosađivali im, to se to mesto raseli i Trujići i Koststandinovići dođu na sadanje mesto, pa se Trujići nastane kod Kladenca, a Kostandinovići desno od Velikog Potoka i tako osnuju današnje selo. Docnije su dolazile ostale porodice iz raznih krajeva i tako od 2 kuće postalo je u toku od 150 godina selo sa 100 kuća). Odmah za ovim dvema porodicama došle su i porodice Dulkanji, Zdronci i Grujići i tako je selo poraslo na 7 kuća. Za ovima su dolazile i ostale porodice. Odakle su pojedine porodice dolazile, vidi se iz sledećeg pregleda, ali se ne zna zašto su se sa svoga staroga mesta selili.
U selu su ove porodice:
Ttrujići (10) u Pržoljskoj Mali oko Kladenca, došli iz Oštrelja u Crnoj Reci, prvo su bili u Medveđaku, pa su se otud doselili ovde. Slave Petkovicu,
Kostandinovići (17) u Gornjoj i Pržoljskoj Mali, iz Kosijaka u Krajini. I oni su se prvo bili doselili u Medveđak, pa su posle prešli ovde. Slave Sv. Aranđela.
Dulkanji (17) u Gornjoj i Pržoljskoj Mali, došli iz Brestovca u Crnoj Reci, a starinom su iz Krajine. Slave Petkovicu.
Zdronci (6) u sredini sela i Pržoljskoj Mali, iz Valakonje u Crnoj Reci. Slave Sv. Nikolu.
Grujići (6) u Pržoljskoj Mali i Barama, iz Zlota u Crnoj Reci. Slave Sv. Nikolu.
Kojići (4) u Barama, iz Zlota u Crnoj Reci. Slave Sv. Nikolu.
Mejlonji (4) u Barama i Gornjoj Mali, došli iz Zlota u Crnoj Reci. Slave Sv. Jovana.
Caronji (3) u Gornjoj Mali, doseljenici iz Prljite, a starinom su iz Vlaške. Slave Petkovicu.
Bundžetonji (3) u Gornjoj Mali i Barama, iz Šarbanovca u Crnoj Reci. Slave Sv. Nikolu.
Serafinešće (6) u Pržoljskoj Mali i Barama, iz Zlota u Crnoj Reci. Slave Petkovicu.
Kurići (6) u Pržoljskoj Mali i Barama, došli iz Zlota u Crnoj Reci. Slave Sv. Jovana.
Blagojonji (3) na kraju sela u Velikom Potoku, došli iz Prljite, a u Prljitu su se doselili iz Vlaške. Slave Đurđic.
Novakonji (3) u Pržoljskoj i Gornjoj Mali, iz Zlota u Crnoj Reci. Slave Petkovicu.
Trailonji (6) u Pržoljskoj i Gornjoj Mali, iz Valakonje u Crnoj Reci. Slave Sv. Nikolu.
Popazonji (4) u Gornjoj i Pržoljskoj Mali, takođe iz Valakonje u Crnoj Reci. Slave Sv. Nikolu.
Perići (2) levo pored puta, doseljenici iz Ždrela. Slave Sv. Nikolu.
Iz ovog se vidi da je selo više raslo priraštajem nego doseljavanjem, jer starije porodice imaju i više kuća.
Prvi stanovnici morali su krčiti šumu, da bi se mogli nastaniti. Poslednji su došli, pre nekoliko godina, Perići iz Ždrela i ovde kupili zemlju i nastanili se. Raspored kuća u toliko je u vezi sa starinom što su najstarije porodice uzele i najbolja mesta oko izvora, a ostale lošija, ali ove nisu ujedno i u sredini sela.
Seoska je zavetina Mali Spasovdan.
Stanovnici ovoga sela razlikuju se od neposredne okoline po govoru, jer svi gotovo govore vlaški, a u odelu su se skoro izjednačili s okolinom.
Starine, selišta, groblja i dr.
U ataru ovoga sela ima samo jedno selište i to je u Medveđaku, gde se sad razvio Petrovac.
Bilo je neko staro groblje na Pržolju, ali se ne zna čije je. Sad ga nema. Isto tako na mestu Kovarni ima tragova od starog groblja.
Seosko je groblje zajedničko sa petrovačkim na brdu Lešju.
Zanimanje stanovništva.
Seljaci se zanimaju zemljoradnjom i stočarstvom, a prilično se bave i negovanjem voća, naročito šljiva.
Jedino SeraFinešće, pored toga, što se bave zemljoradnjom oni su i dunđeri i do skoro su išli po neki u Vlašku na rad.
( Starost sela izveo sam ovako: Golub Stanković star je 70 godina i veli da mu je deda doveden ovde od 5 godina iz Medveđaka, gde je opet, kako su mu pričali, paradeda došao iz Oštrelja u Crnoj Reci. Dedu nije zapamtio, jer je umro na 2 godine pre nego što se on rodio. Otac mu je, pak, pričao da mu je deda živeo na 60—70 godina. Prema ovome izlazi da ovo mesto ima oko 150 godina. )
Ljubomir Jovanović, Mlava, Srpska Kraljevska Akademija, 1903
